Istnieje około 750 odmian szałwii. Kilkadziesiąt gatunków znajduje zastosowania użytkowe, zwłaszcza jako rośliny ozdobne, a ponadto lecznicze i przyprawowe. Specyficzną odmianą jest szałwia wieszcza (Salvia divinorum), występująca głównie w Meksyku, zaliczana do mocnych narkotyków o działaniu psychodelicznym. Typowym gatunkiem jest szałwia lekarska (Salvia officinalis). Półkrzew o żylastych, zielono-fioletowych łodygach kwitnie od maja do czerwca. Roślina ta rośnie na słonecznych zboczach oraz skałach i preferuje w miarę wilgotne gleby bogate w wapń.

Szałwia ma lekko sosnowy, balsamiczny smak i aromat. Niekiedy można wyczuć eukaliptusową i cytrusową nutę. Oczywiście najlepsza jest świeża o delikatnym pikantnym smaku. Suszone liście bywają częściej gorzkawe, dlatego w kuchni lepiej używać ich oszczędnie. Zbyt duża ilość przyprawy potrafi nadać potrawie nieprzyjemny zapach.

Surowcem zielarskim są liście (Folium Salviae), które zawierają:

• od 2,5 do 3% olejku lotnego, bogatego w między innymi: tujon, bornel, cyneol, kamforę i pinen.
• olejki terpenowe i salvene,
• garbniki,
• flawonoidy,
• kwasy organiczne, gorycze,
• duże ilości witaminy B1 (ok. 850 mg%),
• witaminy PP,
• karoteny (witaminy A),
• duże ilości witaminy C.
• minerały (wapń, magnez, potas, sód, cynk, żelazo).

Przechowywanie

Sadzonki szałwii są przeważnie łatwo dostępne na targach oraz w supermarketach. Najlepiej kupować rośliny, których liście nie wyglądają na zwiędnięte. Cięte pęczki liści powinno się trzymać w naczyniu z wodą. Pozostają świeże do około tygodnia, przy czym należy zmieniać wodę co drugi dzień. Liście warto również posiekać i umieścić w pojemniku na lód. Zalane wodą i zamrożone, dobrze jest zużyć w ciągu trzech miesięcy. Suszoną szałwię najlepiej przechowywać w zamkniętych opakowaniach, w temperaturze nie wyższej niż 25°C, chroniąc przed wilgocią, światłem i wpływem obcych zapachów. Proces suszenia sprawia, że smak przyprawy nasila się i utrzymuje przez okres do 3 lat. Po tym czasie, mimo przechowywania w szczelnym opakowaniu, przyprawa traci swój zapach. Do celów kulinarnych warto wybrać świeżą szałwię pochodzącą z krajów byłej Jugosławii, np. Chorwacji. Rośliny te uważane są za najbardziej wartościowe.

Zastosowanie

Sztuka kulinarna:

Liście zrywane przed okresem kwitnienia wykorzystywane są jako przyprawa. Szałwię stosuje się jako dodatek do mięsnych i rybnych potraw, sałatek, ciast oraz deserów. Idealnie sprawdza się zwłaszcza do tłustych dań z wieprzowiny, gęsiny, kaczki. Jest używana między innymi w kuchni włoskiej. Wybornie podkreśla smak potraw, zawierających w swym składzie pomidory, bakłażana, kapustę lub groch.

Ogrodnictwo:

Wiele odmian szałwii uprawia się jako rośliny ozdobne. Z powodzeniem nadają się na rabaty.

Kosmetyka:

Szałwia jest stosowana w przemyśle kosmetycznym z powodu zawartości olejków eterycznych. Olejki używane są w aromaterapii do oczyszczania powietrza. Mają one także właściwości antyseptyczne, ściągające i lekko drażniące. Działania te przydatne są między innymi w skaleczeniach, otarciach i siniakach. Napary liści szałwii mogą być używane jako płukanka do włosów, pomagają pozbyć się łupieżu. Olejki eteryczne i flawonoidy wspierają w walce z wypryskiem, trądzikiem, łuszczycą i grzybicą. Szałwia jest cennym składnikiem wielu kosmetyków pielęgnacyjnych do skóry dojrzałej i problematycznej. Związki mineralne, witaminy i fitohormony zwalczają stres oksydacyjny, przez co spowalniają starzenie się skóry i opóźniają powstawanie zmarszczek.

Lecznictwo:

• Zastosowanie miejscowe: zewnętrznie na błony śluzowe i skórę stosuje się napary szałwii, która ma działanie przeciwzapalne. W stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, w zapaleniu dziąseł, w owrzodzeniach, aftach, pleśniawkach i anginie pomaga przygotowanie i stosowanie kilka razy dziennie naparów do płukania gardła. Około 2-3g suszonych liści szałwii zalewa się połową szklanki wrzącej wody i parzy pod przykryciem przez około 15 minut. W dolegliwościach skórnych, takich jak wypryski, drobne otarcia naskórka, skaleczenia i czyraki pomagają okłady. Jałowe gaziki nasącza się przygotowanym wcześniej naparem i przykłada na chorobowo zmienioną skórę 2-4 razy dziennie.
• Zastosowanie doustne: dorosłym w zaburzeniach trawienia zaleca się picie 3 razy dziennie pół szklanki naparuprzygotowanego z 1g suszonych liści szałwii na 100ml wody. Pomaga przy nadmiernej fermentacji jelitowej, bólach brzucha, biegunkach, wzdęciach, nudnościach, w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego, połączonych także z mikrokrwawieniem. Szałwia obniża nieznacznie poziom glukozy we krwi, co może mieć znaczenie w leczeniu lekkich przypadków cukrzycy. Przy nadmiernej potliwość, nadmiernej laktacji, a także przy dolegliwościach miesiączkowych i menopauzalnych zaleca się picie jednej szklanki naparu dziennie sporządzonego z 1-2g suszonych liści szałwii na 200ml wody.

Przedawkowanie

Po jednorazowym doustnym podaniu dawki powyżej 15g liści szałwii mogą wystąpić objawy, takie jak: uczucie gorąca, częstotliwość serca, zawroty głowy, drgawki. Z powodu obecności w olejku eterycznym tujonu, duże dawki stosowane wewnętrznie przez dłuższy okres czasu mogą wywołać nudności, wymioty, otępienie, kurcze. W przypadku przedawkowania leku należy skonsultować się z lekarzem.

Interakcje

Stosowanie liści szałwii może mieć wpływ na działanie produktów leczniczych działających poprzez receptor GABA (np. barbiturany, benzodiazepiny), nawet jeśli nie jest to obserwowane klinicznie, z tego powodu nie zaleca się jednoczesne stosowanie z wymienionymi preparatami.

Źródło: www.zdrowienacodzien.pl/a-29-szalwia---zastosowanie-i-dzialanie-lecznicze/