Czym jest osteoartroza?

Nie istnieje zwięzła i powszechnie przyjęta definicja choroby zwyrodnieniowej stawów (osteoartrozy). Klinicznie określa ją ból stawu, pojawiający się przy ruchach, z postępującą dysfunkcją stawu. Z czasem prowadzi do zniekształcenia obrysów stawu oraz ograniczenia jego ruchomości. Poza chrząstką stawową uszkodzeniu ulegają znajdujące się pod nią kości, torebka stawowa, otaczające staw więzadła, ścięgna i mięśnie. Choroba zwyrodnieniowa istotnie pogarsza jakość życia, prowadzi do niesprawności.

Cechy radiologiczne

W obrazie RTG widoczne są cechy destrukcji chrząstki stawowej i podchrzęstnej warstwy kostnej. Współistnieją one z cechami procesu naprawczego, pod postacią zwiększenia masy kostnej w warstwie podchrzęstnej oraz wyrośli na granicy chrzęstno-kostnej, tak zwanych osteofitów. Cechami patomorfologicznymi są ubytki chrząstki stawowej i tkanki kostnej ze współistnieniem cech przeważnie mało aktywnego procesu zapalnego, obejmującego torebkę stawową i okoliczne tkanki prowadzące do procesu zbliznowacenia.

Cechy kliniczne

Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje się tkliwością, bólem i ograniczeniem ruchomości w obrębie stawu. Niekiedy mogą pojawiać się wysięki, na tle procesu zapalnego, któremu jednak nie towarzyszą objawy układowe. Klinicznie najważniejszymi lokalizacjami są: staw biodrowy (koksartroza), staw kolanowy (gonartroza), kręgosłup (spondyloartroza). Choroba atakuje także stawy palców rąk i stóp. Praktycznie może dotyczyć każdego stawu.

Podział choroby

Chorobę zwyrodnieniową pod względem etiologicznym dzieli się na:

• pierwotną (idiopatyczną), w której czynnik etiopatogenetyczny jest nieznany,
• wtórną, powstałą w wyniku różnych czynników, takich jak: uraz, zakażenie, wrodzone wady budowy, choroby metaboliczne (np. cukrzyca), przebyte choroby zapalne stawów (w tym RZS), zaburzenia hormonalne (np. nadczynnością przytarczyc), odkładanie się soli wapniowo-fosforowych na powierzchni stawu, uszkodzenia nerwów obwodowych i inne.

Czynniki ryzyka

Zarówno na rozwój pierwotnej jak i wtórnej choroby zwyrodnieniowej istotny wpływ mają liczne czynniki predysponujące:

• późny wiek,
• płeć żeńska (choroba nasila się po menopauzie).
• czynniki genetyczne (mutacje w genach odpowiedzialnych za syntezę kolagenu, genu IGF-1, genu receptora witaminy D oraz polimorfizm w genie GDF-5)
• nieprawidłowa biomechanika stawu, np. wrodzona dysplazja biodra, koślawość i szpotawość kolan,
• nadwaga i otyłość,
• zawód (narażenie na częste klęczenie lub zginanie kolan, podnoszenie ciężkich przedmiotów lub długotrwałe stanie)
• aktywność fizyczna (szczególnie wyczynowe uprawianie dyscyplin związanych z nadmiernym przeciążeniem stawów i urazami, np. podnoszenie ciężarów, piłka nożna, zapasy, spadochroniarstwo, taniec, bieganie długodystansowe)

Diagnostyka różnicowa

Wykrycie zmian zwyrodnieniowych w stawie podczas badania lekarskiego i na podstawie obrazu radiologicznego w większości przypadków nie stwarza trudności. Niekiedy pojawiają się wątpliwości w ocenie, czy obserwowane zmiany wynikają z samego procesu zwyrodnieniowego, czy też proces ten współtowarzyszy istniejącym wcześniej mianom zapalnym lub zmianom innego charakteru. Choroba zwyrodnieniowa stawów na ogół nie powoduje zaburzeń w narządach wewnętrznych. Często jednak pojawiają się objawy uciskowe korzeni nerwów obwodowych wywołane kostnymi zmianami wytwórczymi, zwłaszcza kręgosłupa.

Czasem konieczne jest różnicowanie z martwicą aseptyczną nasad kostnych, chorobą odkładania pyrofosforanów wapnia lub chrzęstniako-kostniakowatością maziówki. W trudnych diagnostycznie przypadkach mogą okazać się pomocne badania oprócz zdjęcia radiologicznego wykonanego w dwóch płaszczyznach: USG stawów, CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia izotopowa oraz morfologia krwi.

Postępowanie niefarmakologiczne:

• redukcja masy ciała (u osób z nadwagą i otyłością),
• używanie do przemieszczania się roweru (szczególnie w koksartrozie),
• używanie laski, kuli, chodzika,
• unikanie noszenia cięższych przedmiotów,
• stosowanie wkładek korekcyjnych i noszenie odpowiedniego obuwia, zmniejszającego wadliwe ustawienie osi kończyny,
• ćwiczenia zwiększające masę mięśniową,
• ćwiczenia w podwieszaniu lub wyciąg poprawiające ruchomość w stawie,
• tutor ortopedyczny (w gonartrozie z niestabilnością stawu),
• fizykoterapia,
• balneoterapia,
• krioterapia.

Leczenie farmakologiczne

Nie istnieją preparaty farmakologiczne, których stosowanie może szybko i skutecznie poprawić strukturę i zwiększyć masę chrząstki stawowej. Czasami jednak niezbędne jest zastosowanie leków w celu walki z bólem i zapaleniem. Do najczęściej stosowanych należą: paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (podawane doustnie, domięśniowo lub miejscowo na skórę), selektywne inhibitory COX-2 oraz opioidy - tramadol lub kodeina. W użyciu jest także kilka preparatów, których korzystny wpływ na spowolnienie procesu destrukcji stawu został potwierdzony przynajmniej w części z przeprowadzonych badań eksperymentalnych i klinicznych:

1. Siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny - mogą złagodzić ból i poprawić funkcjonowanie stawu, jednak dotychczas nie udowodniono ich wpływu na postęp choroby zwyrodnieniowej. Preparaty te zażywa się doustnie w cyklach sześciotygodniowych.
2. Kwas hialuronowy - składowa normalnego płynu stawowego, do podawania dostawowego (głównie do kolan), tak zwana wiskosuplementacja, w seriach od 3 do 5 iniekcji w odstępach tygodniowych podawanych co roku. Po jego podaniu zmniejszenie bólu może się utrzymywać przez kilka miesięcy.
3. Glikokortykosteroidy – ich działanie polega na zahamowaniu procesu zapalnego, do podania dostawowego. Ze względu na działania uboczne (ryzyko uszkodzenia stawu, sporadycznie zakażenie) nie można ich podawać więcej niż 3–4 razy rocznie do jednego stawu.

Wartości lecznicze środków takich jak: diaceryna, wyciągi z chrząstek rekina, wyciągi z owoców avokado i soi, zawierające nie ulegające zmydleniom kwasy, które mają stymulować syntezę macierzy chrząstki, są prawdopodobne, ale niepewne, dlatego leczenia nimi nie można uważać za obowiązujący standard postępowania.

Zastosowanie zabiegów chirurgicznych rozważa się w przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej, która znacznie ogranicza aktywność życiową, powoduje trudność w opanowaniu bólu, poruszaniu się i nie odpowiada na inne rodzaje leczenia.

Źródło: www.zdrowienacodzien.pl/a-36-choroba-zwyrodnieniowa-stawow/